‘Beste vriend’, zo schrijft de Franse dichter Charles Baudelaire in maart 1856 aan de literaire journalist Charles Asselineau. ‘Aangezien u het leuk vindt over dromen te horen, hier heb ik er één, en ik weet zeker dat die u ook erg amuseren zal.’ Wat volgt, is een gedetailleerde beschrijving van Baudelaires bezoek aan een groot prostitutiehuis vol ‘grote galerijen, die met elkaar in verbinding staan, slecht verlicht, van een trieste en vergane aard, zoals oude cafés, oude leeszalen, of die lelijke goktenten.’ Het enorme bordeel uit Baudelaires droom blijkt ook een soort museum te zijn. De muren van de galerijen zijn gedecoreerd met allerlei soorten tekeningen, en wanneer Baudelaire zich over een vreemde serie ingelijste miniaturen buigt, ziet hij half afgebeelde vogels met glanzende veren en levende ogen. ‘De gedachte komt bij me op dat dit soort tekeningen niet echt geschikt is om liefdesideeën op te doen.’
‘Renaud Capuçon is solist in L’Arbre des Songes van Henri Dutilleux, zonder twijfel een van de mooiste vioolconcerto’s uit de voorbije eeuw. Het werk is gedrenkt in dromerige zanglijnen en toverachtige orkestkleuren.’
Verderop in het museum wekt één monster op een sokkel zijn aandacht. Baudelaire gaat een gesprek aan met het kleine en gedrongen wezen, dat rondom zijn ledematen een rubberachtige, zwarte slang draagt die uit zijn hoofd komt. Het monster vertelt hem over zijn problemen, zijn verdriet en de loden last van zijn aanhangsel, dat hij tijdens het eten als een pak touwen op een stoel moet leggen opdat zijn hoofd niet achterover getrokken zou worden. Plots schiet Baudelaire wakker: ‘Ik word wakker en ben moe, gebroken, geplet, gemalen, in mijn rug, in mijn benen, en in mijn heupen. Ik veronderstel dat ik in de gekromde houding van het monster sliep.’
De droom van Baudelaire is een van de beroemdste uit de Franse cultuur. Het meelijwekkende monster staat symbool voor de kunstenaar die de last van zijn denkwerk torst en daar op aangekeken wordt. Verder drukte de dichter via zijn droom de hypocrisie uit van een wereld die fatsoen en decorum eist, maar in wezen pervers en liefdeloos is. Het door Baudelaire beschreven contrast tussen kunst en werkelijkheid staat begin juni centraal in een exclusief Frans concertprogramma. De jonge topdirigent Lahav Shani, vanaf volgend seizoen de nieuwe chef van het Rotterdams Philharmonisch Orkest en het Israel Philharmonic Orchestra, voert het Antwerp Symphony Orchestra aan in drie meesterwerken uit de Franse muziekgeschiedenis die elk op zich de kloof tussen droom en realiteit overbruggen.
In L’Apprenti sorcier, het beroemdste orkestwerk van Paul Dukas, komt een artistieke ziel hard in aanraking met de wereld. Dit symfonische gedicht werd geïnspireerd door een ballade van Goethe, waarin een tovenaarsleerling een bezemsteel betovert om in zijn plaats vervelende schoonmaakklusjes te doen. Wanneer de leerling beseft dat hij de spreuk niet kent om de bezem te laten ophouden, hakt hij de bezem aan spaanders. Helaas wordt elke spaander een nieuwe bezem, en kan alleen zijn meester het uit de hand gelopen getover doen stoppen. ‘Die ich rief, die Geister, werd ich nun nicht los’: de leerling kan zijn mooie droom opbergen om een groot magiër te worden die met zijn toverkunst de realiteit naar zijn hand zet.
Violist Renaud Capuçon is solist van dienst in L’Arbre des songes van Henri Dutilleux, zonder twijfel een van de mooiste vioolconcerto’s uit de voorbije eeuw. Net zoals Dutilleux’ celloconcerto Tout un monde lointain (geïnspireerd door de poëzie van Baudelaire) is ook dit werk gedrenkt in dromerige zanglijnen en toverachtige orkestkleuren. Vermoedelijk is de titel van zijn concerto ingegeven door een versregel van Baudelaire uit diens gedicht Les projets: ‘la nuit, pour servir d’accompagnement à mes songes, le chant plaintif des arbres à musique’. Effectief neemt het korte concerto de vorm aan van een dromerige nocturne voor viool en orkest, waarin elke melodische idee onderworpen wordt aan een groeibeweging. ‘Alles in dit werk groeit op de wijze van een boom’, aldus Dutilleux. ‘de constante vermenigvuldiging en vernieuwing van alle takken is de lyrische essentie van een boom.
Lahav Shani besluit het concert met wellicht de beroemdste symfonische droom uit de muziekgeschiedenis, de Symphonie fantastique van Hector Berlioz. Het adjectief uit de titel is raak gekozen: in deze ‘fantastische symfonie’ neemt de componist een duikvlucht in de droomwereld van een kunstenaar. Onderwerp van het werk is de liefde die Berlioz opvatte voor een Ierse Shakespeare-actrice. ‘De intenties van de componist’, zo lichtte hij in de partituur toe, ‘waren om diverse situaties in het leven van de kunstenaar uit te drukken.’ Toepasselijk genoeg opent het werk met een deel dat Rêveries, passions heet, waarin ‘de auteur zich inbeeldt dat een jonge muzikant een vrouw ontmoet die aan al zijn dromen en idealen beantwoordt.’ Vanuit de idylle koerst de symfonie naar het nachtmerrieachtige slotdeel, waarin ‘de kunstenaar droomt dat hij zijn geliefde vermoordde en naar het schavot wordt gevoerd.’
Het mag niet verbazen dat Berlioz zich bij het schrijven liet inspireren door literatuur. Meer bepaald laafde hij zich aan de pseudo-autobiografie Confessions of an English opium-eater van Thomas De Quincey, een werk dat Baudelaire inspireerde tot het schrijven van zijn boek Les paradis artificiels. Wat opium was voor De Quincey, was de liefde voor Berlioz: een idée fixe dat – zoals we ergens halverwege deze roman lezen – ‘een kortstondige rustpoos biedt voor alle kwaad en tegenspoed, en een mens dagvaardt voor de kanselarij der dromen.’ TJ
Do 07.06.2018 — 20:00
Paleis voor Schone Kunsten, Brussel
Za 09.06.2018 — 20:00
Koningin Elisabethzaal, Antwerpen
Lahav Shani dirigent
Renaud Capuçon viool
Dukas L’Apprenti sorcier
Dutilleux L’arbre des songes (vioolconcerto)
Berlioz Symphonie fantastique (épisode de la vie d’un artiste)
Tickets vanaf €16
Categorieën:Verdieping
antwerpsomagazine.wordpress.com 