Niets zo gevaarlijk als een sappig citaat. Voor je het weet, verschijnt je terloopse opmerking op borduursels en in dikke bundels tussen de spreekwoorden en adagia. Of nog erger, bovenaan een artikel. Voor onze interviewreeks Tussen aanhalingstekens krijgt de Belgische sopraan Ilse Eerens zes citaten voorgeschoteld van bekende musici of muziekkenners.
‘Ik wou mijn stem altijd op een natuurlijke manier gebruiken, dus klassiek zingen, met al wat dat inhoudt, voelde heel vreemd aan voor mij. Ik hield niet van vibrato. Als tiener zong ik altijd met mijn natuurlijke stem.’
Anne Sofie von Otter
Ik las in je bio dat je op veertienjarige leeftijd aan het Lemmensinstituut begon te studeren, maar ik veronderstel dat je daarvoor al in koren zong. Hoe maak je die overgang naar een ‘klassieke’ stem?
Als kind was ik altijd bezig met zingen, ik zei al op mijn vijfde dat ik zangeres zou worden. Maar ik dacht daarbij niet direct aan klassieke muziek. Als jonge puber vertrok ik met slaande deuren als er thuis klassieke muziek werd gedraaid. Ik wou rockzangeres worden! Op de muziekschool heb ik altijd stemvorming en daarna solozang gevolgd. In een koor zingen was dan weer niets voor mij, daar kon ik precies niet voluit zingen en dan begon ik mijn stem te forceren. Op een gegeven moment kreeg ik op de muziekschool een stukje uit De toverfluit van Mozart. Ik had er geen idee van dat het opera was, maar het lag mij erg goed en ik vond het zalig om te zingen. En zo ben ik er ingerold! Op mijn 14de ben ik dan na twee jaar Latijn al naar het Lemmensinstituut gegaan om klassieke zang te studeren. Toen was het voor mij al duidelijk dat dit was wat ik wilde doen. Al hoor ik nog steeds graag rockmuziek!
Je mag één dag de stem van iemand anders lenen. Wie zou het zijn?
Dan zou ik de stem van Joan Sutherland willen ‘lenen’. Ik ben heel erg bezig met techniek, dus ik zou weleens willen voelen hoe het bij anderen zit. Alleen al om te ervaren hoe iemand anders ruimte maakt op de stem lijkt me een geweldige ervaring. Je kan wel praten over techniek, maar het aanvoelen is voor iedereen anders.
Von Otter wisselt klassieke muziek en opera af met jazz en popmuziek. Wil jij nog andere genres aanpakken?
Ik hoor heel graag jazz en zou het graag willen zingen, maar mijn stem is zo klassiek geschoold dat ik er echt niets anders mee kan. Ik heb ooit met Jasper Steverlinck een duet gezongen, beiden met onze eigen stem, en ik vond dat een supercombinatie! Ik vind het ook leuk om verschillende genres te combineren en zo een nieuw publiek aan te trekken. De drempel naar klassieke muziek is voor veel mensen gewoon te hoog. Ik heb al veel jonge mensen uitgedaagd om te komen luisteren en daarna een oordeel te vellen en ze zo toch kunnen overtuigen.
‘De mensen waarvan je denkt dat ze radicalen zijn, zijn misschien conservatieven. De mensen waarvan je denkt dat ze conservatief zijn, zijn misschien radicaal.’
Morton Feldman
Het lijkt me niet evident om als veertienjarig meisje voor een carrière in klassieke muziek te kiezen. Hoe reageerde je omgeving erop?
Toen ik naar het Lemmensinstituut vertrok, keken veel mensen raar op en mijn beste vriendinnetje liet mij vallen omdat ik niet in de Joepie zou komen te staan. Op dat moment was dat moeilijk, maar je komt in een andere wereld terecht, bevolkt met mensen die met hetzelfde bezig zijn. Dat was zo’n openbaring dat al de negatieve reacties mij koud lieten.
Welke componisten waren erg belangrijk voor je toen je net begon met zingen?
De muziek van Mozart was mijn eerste kennismaking met de wereld van de klassieke muziek en ze is vandaag nog altijd erg belangrijk voor me. Op dit moment zing ik Susanna in Le Nozze di Figaro met het Orkest van de Achttiende Eeuw en ik geniet er enorm van. Mozart zingen is voor mij een weldaad voor de stem.
‘Ik ben zo jaloers op mijn collega’s van een eeuw geleden, die enkel nieuwe werken zongen en amper heropvoeringen.’
Renée Fleming
Je zong vorig jaar in de wereldpremières van Grubers Geschichten aus dem Wiener Wald en Au monde van Boesmans. Vergen nieuwe stukken een andere voorbereiding dan opvoeringen van bekende werken?
De laatste jaren heb ik inderdaad regelmatig nieuwe creaties uitgevoerd en dat vind ik een groot voorrecht. Met een componist kunnen overleggen en zijn ideeën over het stuk horen… Je zoekt samen en werkt aan een gemeenschappelijk project. Voor die componist is het ook de eerste keer dat hij zijn muziek live hoort. Ik had het geluk om met heel goede componisten te mogen werken, zoals Eötvös, Gruber en Boesmans. Het vergt veel meer voorbereiding, aangezien je geen idee hebt hoe het zal klinken en er geen opnames van bestaan.
Kies je er bewust voor om zo veel mogelijk creaties te zingen?
Ik kies er niet bewust voor om creaties te zingen, maar ik houd wel van uitdagingen. Na het zingen van een creatie lijkt al de rest zo makkelijk. (lacht)
Gebruiken hedendaagse componisten de stem anders dan hun beroemde voorgangers?
Toch wel. Veel hedendaagse componisten stellen hoge eisen aan de zangers. Ze proberen echt te vernieuwen en grenzen op te zoeken. Gelukkig kan je steeds overleggen als er problemen zijn, er is altijd wel een oplossing die iedereen tevreden stelt.
‘Ik kan nu veel meer met mijn stem dan twintig jaar geleden. Ik heb meer controle. Ik ken mijn instrument beter. Ik heb meer kleuren in mijn schildersdoos.’
Cecilia Bartoli
Bartoli zei ooit dat een mezzosopraan het beste klinkt tussen haar 30ste en 45ste. Toen haar 45ste verjaardag naderde, besloot ze dat het vooral afhing van de wijze waarop je je stem gebruikt. Je bent zelf een sopraan en nog lang geen 45. Is er een leeftijd waarop een sopraan het beste klinkt?
Ik hoorde vroeger altijd dat een sopraan op haar toppunt is tussen 30 en 35 jaar. Ik ben nu zelf voorbij de 30 en ik merk dat mijn stem nog steeds evolueert. Ik heb dus nog lang niet het gevoel dat ik op een hoogtepunt zit. Ik merk wel dat ik mijn instrument meer onder controle heb en daardoor veel meer kleuren kan zoeken en verder kan gaan in een interpretatie dan enkele jaren geleden.
Luister je vaak naar opnames van je eigen stem?
Hoe moeilijk ik het ook vind om mezelf te horen zingen, ik verplicht mezelf om naar opnames te luisteren. Meestal niet direct na het concert, want dan is alles nog te vers. Ik wacht dikwijls enkele weken of soms maanden tot ik er met wat afstand en neutraliteit naar kan luisteren. Vaak is je eigen beleving helemaal anders dan die van het publiek. Soms denk je dat je bijna overdrijft met jouw interpretatie en dan hoor je jezelf nadien en denk je: ‘Is dit alles?’ Heel leerrijk!
‘Gestiek is het dramatische keerpunt waarop pantomime, spraak en muziek samenwerken om een moment van pure betekenis te creëren.’
Daniel Albright
Gestiek lijkt me erg belangrijk om je boodschap over te brengen naar het publiek, maar helpt het jou ook om je de partituur eigen te maken of je uitvoering te verbeteren?
Gestiek moet goed doordacht aangewend worden, wat niet wil zeggen dat je alles moet vastleggen. Het moet steeds natuurlijk blijven, niet te veel, niet te weinig. Je wil iets uitleggen en je gebruikt je handen daarbij, wat eigenlijk een heel natuurlijk gegeven is. Maar vooral bij jonge zangers zie je weleens dat ze hun onzekerheden proberen te verschuilen achter te veel gebaren. In een liedrecital kan dat heel storend werken. In opera helpen die handelingen om dieper in een emotie te kunnen duiken en om het personage niet zomaar te acteren, maar te zijn. Het helpt in ieder geval om naar video-opnames van jezelf te kijken en je zoekt ook best een vertrouwenspersoon die je eerlijke feedback geeft.
‘I frequently hear music in the heart of noise.’
George Gershwin
Is muziek ooit afwezig in je leven?
Muziek is een constante in mijn leven, het is voor mij een basisbehoefte geworden. Ik kan niet zonder. Als ik een paar weken niet op een podium sta, begint het te kriebelen. (lacht) Ik voel mij bevoorrecht dat ik dit mag en kan doen, mijn hobby is mijn beroep geworden. Mijn partner is ook muzikant en wij hebben allebei dezelfde passie. Het is een zwaar beroep en je bent heel vaak weg van huis, maar we hebben beiden die gedrevenheid en dus is er veel wederzijds begrip.
Wat is volgens jou het meest vervelende geluid?
Wat mij het meeste stoort, is dat het nooit echt stil is. Overal zoemt er wel een airco of gaat een gsm af. Vanwege mijn beroep ben ik vaak in steden, maar ik zoek de rust op als het even kan. Toch hoor je ook in de natuur altijd iets, een vogeltje of het geruis van bomen. Soms verlang ik naar echte stilte… Maar dan ook weer niet te lang. HM
Ilse Eerens zingt aria’s van Offenbach tijdens het Nieuwjaarsconcert onder leiding van Philippe Herreweghe. Op donderdag 7 januari in De Warande in Turnhout, op zaterdag 9 januari om 15:00 en 20:30 in De Roma en op zondag 10 januari om 11:00 en 15:00 in Cultuurcentrum Hasselt.
Categorieën:Tussen aanhalingstekens
antwerpsomagazine.wordpress.com 